Olie olie olie, wat is olie?

Olie, aardolie wel te verstaan. Een belangrijke grondstof voor onze maatschappij. En natuurlijk denk je aan benzine. Maar ook plastic is van olie gemaakt, en kauwgom! Dat olie een zwarte makkelijk te verbranden en te bewerken gelei is, is je vast wel bekend. Maar waar komt olie vandaan? En waarom is het zo zeldzaam?

Olie is te vinden in de aardkorst. Olie is een bijproduct na enorme samenpersing van bepaalde aardlagen  dat ooit daar is beland. Vanaf het begin:

Er is leven op aarde. En dat leven, gaat een keer dood. De overblijfselen (zowel van dieren als van planten) belanden op de grond, dat noemen we organisch materiaal. Organisch materiaal bestaat voor een groot gedeelte uit koolstofverbindingen. Wanneer er op een klein gebied veel organisch materiaal blijft liggen, ontstaat er een laag op de grond. Na verloop van tijd komen op deze lagen ook weer lagen terecht, waardoor deze begraven worden. Hoe dieper de laag onder de grond komt, hoe meer gewicht er van bovenaf op geduwd wordt.

Voor olie is een dikke laag organisch materiaal nodig dat niet verteert. Dat is ideaal op de zeebodem waar het zuurstofgehalte zeer laag is. Anaerobe bacterien breken vervolgens het organisch materiaal af en vormt het naar kerogeen. Als de kerogeenlaag bedekt wordt door ander sediment, wordt de druk dat erop gegeven wordt groter. De bovenliggende sedimentlaag duwt op de laag eronder. Als er voldoende gewicht op duwt, is de laag op een gegeven moment niet meer in staat zijn oorspronkelijke vorm te behouden. Zie het alsof jij prima in staat bent een gewicht te tillen, misschien houd je nog wel 50 kilogram (dat lijkt mij al heel zwaar). Maar als ik 300 kilogram op je schouders leg, stort je in. Je vervormt. Dat doet deze kerogeenlaag ook. Naast het gewicht dat erop staat (de ‘druk’) wordt ook de temperatuur op deze laag hoger. Bij een temperatuur van rond de 100 graden Celsius vervormt het organisch materiaal en verandert het in olie. Temperaturen een stukje hoger dan 100graden Celsius geeft gas in de lagen.

Olie is lichter dan veel andere gesteenten. Daardoor sijpelt het door poreuze aardlagen weer terug naar boven. Maar veel olie stuit uiteindelijk op een ondoordringbare laag. Hieronder blijft de olie dan vastzitten. Tot een mens dit uit de grond boort natuurlijk.

Dat betekent: Het is mogelijk dat je zomaar ergens aan het oppervlak olie vindt! Olieplassen en meren zijn in principe ook mogelijk. Maar al deze plekken zijn allang leeggehaald door olieraffinaderijen. Wel zit er in de grond nog het een en ander verstopt. Daarvoor zijn geologen op zoek naar aardlagen dat vroeger als oceaanbodem gold, waar een druk op heeft gestaan voldoende om olie te laten ontstaan, en erna naar de eerste bovenliggende ondoordringbare aardlaag waar de olie vervolgens vast kunnen zitten.

Maar olie raakt op. En het duurt miljoenen jaren om bovenstaand proces te voltooien. Ook worden de plekken niet alleen schaarser maar ook lastiger te bereiken. Straks is de olie dus gewoon op en moeten we wel overstappen naar alternatieve bronnen.